Ήταν κατά πάσα πιθανότητα Νοέμβριος του 375 μ.Χ. όταν ένας ισχυρότατος σεισμός στην επαρχία της Επιδαύρου Λιμηράς, δηλαδή στις νοτιοανατολικές ακτές της Πελοποννήσου, προκάλεσε σημαντικές γεωλογικές ανακατατάξεις στην περιοχή. Πόλεις με αξιόλογη παρουσία, όπως οι Βοίες, η Πλύτρα, η Επίδαυρος της Λιμηράς, ο Ασωπός καταστράφηκαν εν μέρει ή ολοσχερώς. Μέσα στα άλλα ο σεισμός προκάλεσε ρήξη της συνέχειας της χερσονήσου που μέχρι τότε ονομαζόταν Άκρα Μινώα και αποκοπή της από την ακτή. Τα δυτικά κράσπεδα της χερσονήσου βυθίστηκαν κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας με αποτέλεσμα να σχηματισθεί μια εντυπωσιακά ψηλή και βραχώδης νησίδα. Ο μικρός πορθμός που δημιουργήθηκε ανάμεσα στην νησίδα και την ακτή γεφυρώθηκε με μια μικρή γέφυρα που αποτελούσε το μοναδικό πέρασμα προς τη βραχονησίδα, την «μόνη έμβαση». Από τότε ο μεγάλος βράχος που μοιάζει να έχει κυλήσει μέσα στην θάλασσα πήρε το όνομα Μονεμβασιά.Η Μονεμβασιά είναι το πιο ελαστικό ως προς τον τονισμό φώνημα της ελληνικής γλώσσας. Μπορείς να την πεις Μονεμβασιά ή Μονεμβάσια, ή Μονεμβασία, είναι όλα σωστά, αλλά σε περιόδους που τα ελληνικά ήταν κατά τι περισσότερο αυθόρμητα μάλλον οι πιο πολλοί την έλεγαν Μονοβασιά. Όχι πάντα όμως! Πριν το σεισμό που τη μετέτρεψε σε νησί ήταν γνωστή με το όνομα Άκρα Μινώα.
Κατοικήθηκε γύρω στο 8000 π.Χ. και από τα Πρωτοελλαδικά ακόμα χρόνια αποτελούσε σημαντικό ναυτικό σταθμό και σημείο αναφοράς ανάμεσα στον Κυκλαδικό και τον Μινωικό πολιτισμό από τη μία και τους πολιτισμούς της ελληνικής χερσονήσου από την άλλη. Η παρουσία της παραμένει έντονη και στην Υστεροελλαδική περίοδο, όπου έχει σημαίνουσα σπουδαιότητα σαν λιμάνι του Μυκηναϊκού Πολιτισμού , πάνω στον θαλασσινό δρόμο για την Κρήτη, όπου ανθούσε ο άλλος μεγάλος πολιτισμός της εποχής.
Πολύ αργότερα, ενώ ήδη έχει χωριστεί από τη στεριά και μάλιστα εξ αιτίας εν πολλοίς αυτού του χαρακτηριστικού της και των μεγάλων αμυντικών δυνατοτήτων που προσφέρει το απόκρημνο της εδαφικής της μορφολογίας, τη διαλέγουν για να προστατευθούν από τις επιδρομές των Αβάρων και των Βησιγότθων αρκετοί κάτοικοι της Λακωνίας που φτιάχνουν εδώ τον πρώτο οικισμό. Αυτό γίνεται στα 582/583 μ.Χ.
Στην κορυφή του βράχου σχηματίζεται ένα μεγάλο πλάτωμα, κάτι σαν μικρό οροπέδιο και εδώ είναι που θα δημιουργηθούν οι πρώτες οχυρώσεις και οι πρώτες κατοικίες.
Στα αλβανικά το οχύρωμα λέγεται «γουλάς» και Γουλάς θα ονομαστεί κι εδώ αυτός ο πρώτος οικισμός. Κατ’ άλλους το όνομα «Γουλάς» προέρχεται από το ελληνικό «γουλί» που εδώ δήλωνε μεταφορικά τον άνυδρο και κατά συνέπεια φαλακρό βράχο, αλλά αυτή η εκδοχή δεν φαίνεται πολύ αληθοφανής. Τότε πάντως κατασκευάζεται και η πρώτη κανονική γέφυρα που συνδέει τη νησίδα με την ηπειρωτική Πελοπόννησο, ενώ πληθαίνουν οι επαφές με την υπόλοιπη Μεσόγειο που έχουν σαν αποτέλεσμα -μέσα στ’ άλλα η πόλη να υποφέρει, σχεδόν να αποδεκατιστεί από λοιμό που μεταδόθηκε στα 746 από δύο επιβάτες ενός σικελικού πλοίου που στάθμευσε στο λιμάνι της.
Στην εποχή των βυζαντινών η Μονεμβασιά θα ακμάσει. Είναι έδρα επισκόπου (ο πρώτος επίσκοπος Μονεμβασιάς Πέτρος συμμετέχει στην Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας το 787) και γίνεται έδρα όλων των αυτοκρατορικών κτίσεων στην Πελοπόννησο. Η ανάπτυξη φέρνει μαζί της και το οικιστικό πρότυπο των βυζαντινών πόλεων. Ο Γουλάς λέγεται πια Άνω Πόλη κι αυτό γιατί εκεί γύρω στα 900 μ. Χ. έχει δημιουργηθεί και η Κάτω Πόλη, πιο κοντά στην θάλασσα, στην νοτιοανατολική πλευρά του βράχου , στην οποία συγκεντρώνονται όλες οι μεγάλες εμπορικές και ναυτιλιακές δραστηριότητες του τόπου.
Στην Κάτω Πόλη υπάρχει η Μέση Οδός των βυζαντινών, ο κύριος εμπορικός δρόμος, εκείνος που ο Έλληνες ονόμαζαν αγορά, οι Ρωμαίοι φόρο κι οι Τούρκοι παζάρι.
Οι επόμενοι αιώνες θα είναι οι χρυσοί αιώνες της Μονεμβασιάς.
(συνεχίζεται...)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου